Άρθρο του Συμβούλου Μουσικής Εκπαίδευσης Θεμιστοκλή Μακαντάση για το σχολείο του μέλλοντος.

ΕΝΑ  ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ:

Γενική  & Μουσική παιδεία  εναρμονίζονται για την εφαρμογή του.

Διανύουμε εποχή ιδιαίτερης κρίσης τόσο σε διεθνές όσο και σε τοπικό επίπεδο. Η κρίση δεν εντοπίζεται μόνο στις οικονομίες των κρατών, οι οποίες σε μικρό ή μεγάλο βαθμό κλονίζονται, αλλά αντανακλά, όπως είναι φυσικό, σε όλους τους κοινωνικούς θεσμούς. Η εκπαίδευση, ως θεμελιώδης κοινωνικός θεσμός, δε μένει ανεπηρέαστη από τις κοινωνικές συντεταγμένες και τα δρώμενα της συλλογικής ζωής. Όσοι μετέχουν σε αυτήν (επίσημη πολιτεία, διδάσκοντες, διδασκόμενοι) εκφράζουν το πνεύμα της εποχής στη δεδομένη χρονική στιγμή.

Εστιάζοντας το θέμα στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε τα εξής: τα Σχολεία της Β/θμιας Εκπαίδευσης, στο χώρο της Γενικής Παιδείας, εκτός από τις δυσλειτουργίες τους -αντιμετωπίσιμες ως ένα σημείο με τους κατάλληλους πολιτικούς χειρισμούς- εμφανίζουν ένα γενικότερο χαρακτηριστικό: ότι με τα ισχύοντα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών και τις διαδικασίες αξιολόγησης των μαθητών, εφαρμόζουν τον κατακερματισμό της παρεχόμενης γνώσης και καλλιεργούν στην πράξη τον ωφελιμιστικό χαρακτήρα της μόρφωσης, μην παρέχοντας ταυτόχρονα δημιουργικές διεξόδους στους μαθητές, αυριανούς ενεργούς πολίτες σε μια κοινωνία δύσκολη και συνεχώς αρνητικά μεταβαλλόμενη.

Δεν είναι υπερβολή να χαρακτηρισθούν ως στείροι προθάλαμοι στη διαδικασία εισαγωγής σε κάποιο ΑΕΙ ή ΤΕΙ, γιατί τούτο ακριβώς είναι που σε πρώτο επίπεδο επιζητεί ο νέος και από αυτόν το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Όμως αυτό δεν είναι τόσο απλό ούτε ανώδυνο ως προς τις συνέπειές του. Διότι έτσι τα Σχολεία Γενικής Παιδείας προάγουν τη χρησιμοθηρία στην πρόσκτηση της γνώσης, αντί για την εσωτερική προσπάθεια διαρκούς πνευματικής καλλιέργειας, και τη μονομέρεια στην κατάκτηση του γνωστικού αντικειμένου, αντί για το εύρος και την ποιότητα της γνώσης (τόσο σε γνωστικό όσο και, κυρίως, σε ψυχολογικό επίπεδο) τα οποία πρέπει να είναι και ο μόνος στόχος ενός Σχολείου.

Στη σημερινή μορφή της εκπαίδευσης, ο μόνος θεσμός στον οποίο δυστυχώς δεν έχει αποδοθεί ακόμα ο ρόλος και η αξία που θα έπρεπε να έχει είναι το Μουσικό Σχολείο, μιας και τα Σχολεία Γενικής Παιδείας δεν κατορθώνουν να αναδείξουν και να αναπτύξουν το σύνολο των δυνατοτήτων που διαθέτει ο νέος άνθρωπος και οι οποίες με την κατάλληλη αγωγή μπορεί να εξελιχθούν σε δημιουργικές ικανότητες. Η αναπαραγωγή λοιπόν του μονοδιάστατου ανθρώπου, το πρότυπο του εξειδικευμένου αλλά πνευματικά και ψυχολογικά ελλειμματικού, βρίσκεται στον αντίποδα ενός Μουσικού Σχολείου το οποίο αποσκοπεί στην πνευματική και ψυχολογική καλλιέργεια του ατόμου, στον καθορισμό της «κουλτούρας» και, πολλές φορές, στην αποκατάσταση της ολότητας της προσωπικότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι η μουσική, σύμφωνα με μεγάλους επιστήμονες ψυχολόγους όπως η Rona Fried και ο Leonard Berkowitz (ο τελευταίος ασχολείται ειδικά με τους τρόπους καταστολής της επιθετικότητας και μέσα από τη μουσική), έχει θετική επίδραση στο σώμα και στο πνεύμα. Μια μελωδία, ένας σκοπός, ένα τραγούδι καθώς και η ενασχόληση με κάποιο μουσικό όργανο επιδρά θετικά στην ψυχολογία σε σημείο που μπορεί να φτάσει και σε καταστάσεις αυτοανοσίας (αυτό που ονομάζουμε θεραπευτική λειτουργία της μουσικής). Ειδικά στις Σκανδιναβικές χώρες, λόγω των κλιματολογικών συνθηκών, η ενασχόληση των παιδιών με τη Μουσική στο Σχολείο, μεταξύ των μαθημάτων Γενικής Παιδείας, οδήγησε σε ιδιαίτερα ευεργετικά ψυχολογικά αποτελέσματα, θέτοντας τους ταυτόχρονα τις βάσεις για πνευματική ωριμότητα (πολλές φορές μέχρι και φορολογική συνείδηση σε μετέπειτα στάδια της ζωής τους) και «αποτοξινώνοντάς» τα από το άγχος, τη μελαγχολία που εμπνέει το κλίμα και από όλους εν γένει τους εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες που επιδρούσαν αρνητικά στην ψυχολογία τους.

Όλα τα παραπάνω προβλήματα του χρησιμοθηρικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης μπορούν να απαλειφθούν ή έστω να περιοριστούν, εάν και τα Σχολεία Γενικής Παιδείας υιοθετήσουν τις αρχές λειτουργίας των Μουσικών Σχολείων (τα οποία στα 22 χρόνια λειτουργίας τους αποτελούν μία διαφορετική και ιδιαίτερα εποικοδομητική προσέγγιση του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι): να καλλιεργούν ολόπλευρα -κατά το δυνατό- τις ικανότητες των νέων και να αποδίδουν στο κοινωνικό σύνολο όχι μονομερείς προσωπικότητες αλλά νέους ανθρώπους που να συνδυάζουν την πνευματική με τη συναισθηματική ευφυΐα σε εδραιωμένο αίσθημα για το συλλογικό όφελος. Κατά αυτόν τον τρόπο τίθενται οι βάσεις τόσο για την ατομική πρόοδο όσο και για τη γενικότερη ευημερία του τόπου μας. Η μουσική παιδεία και εκπαίδευση, η οποία είναι ανύπαρκτη στο Νέο Λύκειο –στάδιο ιδιαιτέρως κρίσιμο για την ψυχολογία του έλληνα έφηβου- και σχεδόν ανύπαρκτη στο Νέο Σχολείο (γυμνάσιο και δημοτικό) καλλιεργεί πολλαπλές δεξιότητες, όπως ήδη προαναφέραμε, έχει θεραπευτικά αποτελέσματα (καλύτερο αναπνευστικό σύστημα, αξιοποίηση και όχι καταστροφή των φωνητικών χορδών κτλ.) και επιδρά θετικά στην εξέλιξη της κοινωνίας. Ένα αυταπόδεικτο παράδειγμα είναι ένας έφηβος σε Λύκειο Γενικής Παιδείας και ένας έφηβος σ’ ένα Μουσικό Σχολείο: ο δεύτερος χαρακτηρίζεται πάντα από ευεξία, αισιοδοξία και χαμόγελο, διότι αποφορτίζεται από την καθημερινή πίεση μέσα από τη Μουσική.

Η συνύπαρξη λοιπόν των δύο κατευθύνσεων, την οποία και συνιστούμε ανεπιφύλακτα (δείτε σχετικές έρευνες), δηλαδή των μαθημάτων Γενικής Παιδείας και Μουσικής Εκπαίδευσης, θα έχει, μεταξύ άλλων, ως αποτέλεσμα τη μη εκδήλωση φαινομένων ενδοσχολικής βίας και επιθετικότητας, ακόμα και χρήσης ναρκωτικών ουσιών, γεγονός το οποίο καταδεικνύεται και στατιστικά. Όλες οι αρνητικές επιρροές της κοινωνικής παθογένειας στους εφήβους είναι δυνατό να αμβλυνθούν με την επίδραση, μέσα από την Εκπαίδευση, της Μουσικής η οποία απαλύνει και κατευνάζει την αναστάτωση και αγωνία της ευαίσθητης εφηβικής ιδιοσυγκρασίας. Οι δυνατότητες έκφρασης, το άνοιγμα στα βάθη της ψυχής, η επικοινωνία με τον εσωτερικό κόσμο των άλλων, επιτρέπουν στο νέο να χαλαρώνει και να αποβάλλει το δυσάρεστο φορτίο που προκαλεί το κοινωνικό και υπαρξιακό στρες. Το Μουσικό Σχολείο έχει ήδη δώσει θετικά αποτελέσματα και γι’ αυτό πρέπει και τα Σχολεία Γενικής Παιδείας να προσανατολιστούν σε αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στη Μουσική τη σημαντικότητα και το ρόλο που έχει και της αξίζει. Μια τέτοιου είδους, τρόπον τινά, προσομοίωση του μοντέλου των Μουσικών Σχολείων (τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Εξωτερικό) στα Σχολεία Γενικής Παιδείας θα σηματοδοτήσει μια στερεή βάση για το μέλλον των παιδιών και για το Νέο Σχολείο το οποίο στόχο έχει να προετοιμάσει τις νέες γενιές, ώστε να μπορούν «να πατούν στέρεα πάνω σε αξίες και αρχές που κάνουν κάθε νέο ‘‘πάνω απ’ όλα ΑΝΘΡΩΠΟ’’». Με βάση λοιπόν αυτό, πώς είναι δυνατόν η Μουσική, μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης εξέλιξης, να μην έχει τη θέση που πρέπει να της αναλογεί στα Προγράμματα Σπουδών όλων των βαθμίδων;

Ο σχεδιασμός και η οργάνωση ενός τέτοιου Σχολείου, το οποίο και προτείνουμε με την παρούσα εισήγηση, κρίνεται σημαντικός, δίνοντας έμφαση σε ένα πολύπλευρο Σχολείο όπου η Μουσική θα αποδώσει άμεσα ευεργετικά αποτελέσματα στη διάρκεια της διδακτικής πράξης αλλά και μακροπρόθεσμα, μια και οι νέοι θα αποφοιτούν πνευματικά ανώτεροι και συναισθηματικά πιο ώριμοι και υγιείς. Σε αυτό δε χρειάζεται ίσως να συνυπολογίσουμε την περίοδο κοινωνικής κατάθλιψης την οποία βιώνουμε, με όλα τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που προκύπτουν καθημερινά και των οποίων ο αντίκτυπος μπορεί, εάν όχι να ξεπεραστεί, τουλάχιστον να περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό μέσα από την εισαγωγή Μουσικών μαθημάτων στα Σχολεία Γενικής Παιδείας, ακριβώς σύμφωνα με το μοντέλο των Μουσικών Σχολείων.

Επομένως, θέτοντας όλες τις προηγούμενες επισημάνσεις ως βάση σχεδιασμού ενός ουσιαστικά Νέου Σχολείου, είναι τελικά απαραίτητο για τη δημιουργία του τα Μουσικά Σχολεία να λειτουργήσουν ως παραδείγματα, ως σημεία αναφοράς και πρότυπα. Το όραμα ενός Σχολείου που να συνδυάζει Γενική Παιδεία με Μουσική Παιδεία, εκπαίδευση και καλλιέργεια σε πολλαπλά επίπεδα, αξίζει να γίνει πραγματικότητα και να καταβληθούν όλες οι προσπάθειες από όσους ενδιαφέρονται για την επίτευξή του, πάντοτε έχοντας κατά νου τη ρήση «ΠΡΩΤΑ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ».